Imker Patrick Schoemaker over de Bijen Ambassade

18 september 2022

Sinds juli 2022 staat in het Máximapark op het terrein van Steede Hoge Woerd een kunstwerk met 4500 etensborden en uitbundig groen. Het is de ‘Bee Embassy’, de Bijen Ambassade, waarin een volk van tienduizenden Zwarte Bijen huist. Het kunstwerk wil het belang van biodiversiteit voor onze voedselketen in de belangstelling zetten. Een gesprek met Patrick Schoemaker, een van de drie imkers die de bijen verzorgt.

De Bijen Ambassade die afgelopen juli in de tuinen van Utrecht Natuurlijk werd onthuld is een idee van de Vlaamse kunstenaar Tim Joye, het brein achter het artistieke, sociale en wetenschappelijke project Beesphere, dat sculpturen voor bijen en insecten neerzet op ongebruikte kavels in de stad, op bedrijventerreinen en in parken. Toen Joye een kunstwerk zag van de Amsterdamse kunstenaar Zeger Reyers met etensborden en planten hebben ze samen een plan gemaakt en ingediend bij het Fentener van Vlissingen Fonds, dat activiteiten op het gebied van cultuur en natuur in de stad en provincie Utrecht financiert. Zij wonnen de prijsvraag (€ 50.000) en Utrecht Natuurlijk stelde ruimte beschikbaar voor de Bijen Ambassade.

In de Bijen Ambassade huizen Zwarte Bijen, een oud bijenras, dat al aan het begin van de jaartelling in de Romeinse tijd hier verzorgd werd. Het ras is vele duizenden jaren oud, en de enige inheemse honingbij van Noord- en West-Europa. Door grootschalige import van bijenrassen die meer honing halen en die voor imkers makkelijker hanteerbeer zijn, is de Zwarte Honingbij hier bijna uitgestorven. Er zijn nu programma’s om die volken weer te laten groeien. Daarvoor moet de imker met zijn/haar bijen op reis naar een plek waar meerdere volken zwarte bijen bijeen zijn om de koningin te bevruchten.

Utrecht Natuurlijk benaderde een aantal imkers die al bijen houden op het gebied van Steede Hoge Woerd om de bijen te verzorgen: Patrick Schoemaker, Willemijn de Leij en Marco Kraakman. Patrick heeft al twee bijenkasten in de oude perenboomgaard voor het Castellum. Willemijn heeft een paar bijenkasten bij Steede Hoge Woerd. Zij beiden hebben het imkervak geleerd van Marco, die veel ervaring heeft met het raszuiver opkweken van de zwarte bij.

Dat is dan ook een van de taken van Patrick Schoemaker (47). Hij is geboren en getogen in Maarssen, woonde een tijdje in de stad Utrecht en is 14 jaar geleden met zijn vrouw naar Leidsche Rijn verhuisd, waar zij nu met hun kinderen wonen. Hij werkt bij Gemeente Stichtse Vecht, waar hij aanvragen voor omgevingsvergunningen behandelt. Het imkeren is een hobby.

Als kind was hij al gefascineerd door de dieren in de achtertuin, vertelt Patrick, door insecten, torren, kruisspinnen, miertjes: ‘Ik zocht ze allemaal op in boekjes. Ik probeerde sprinkhanen te vangen. Toen ik volwassen was ging ik op oude-ambachten-markten altijd even kijken of er een imker was, en liet ik me alles vertellen. Wat serieuzer werd het toen ik in 2017 een kennismakingscursus bij de BijenhoudersVereniging Utrecht (BVU) ging volgen. Dat vond ik zo interessant dat ik door ben gegaan met de basiscursus bijenhouden: elke week van het bijenseizoen een les. Ik was meteen enthousiast. Sinds 2019 houd ik zelf bijen.’

Zelf bijen houden begint met het kopen van een ‘volk’ van een imker die een volk over heeft. Patrick: ‘Zo’n volk vermenigvuldigt zich elk jaar. Dan komt er een nieuwe koningin en de oude koningin gaat met een deel van het volk de kast uit en gaat zwermen. Het is je taak als imker om dat zwermen te voorkomen, om overlast voor de mensen te voorkomen. Dat doe je door in het voorjaar op tijd de oude koningin in een aparte kast te zetten. Na de winter – als het volk op zijn kleinst is – is het makkelijkste moment om de koningin te vinden. Ze is een stuk langer dan de rest. Dan doe ik met een merkstift een kleurtje op haar borststuk.’

Een imker draagt als hij aan het werk is ter bescherming altijd een pak. Is zo’n pak benauwd? Patrick: ‘Dat valt wel mee, de kap is van gaas. Deze zomer was het wel een beetje warm. Als je met bijen werkt moet je rustig werken. Rustig bewegen en niet teveel inspannen.’

Veel mensen zijn bang voor bijen. Is dat terecht? Patrick: ‘Mensen zijn bang voor bijen, maar bijen doen bijna nooit wat. In principe laten bijen mensen met rust. Mensen weten vaak bijen, wespen en hommels niet uit elkaar te houden. Ze hebben vooral last van wespen. Hommels komen ook niet bij je. Als je last hebt van wespen tijdens het eten kun je het best een extra bordje met eten voor de wespen neerzetten op de hoek van de tafel. Laatst werd mijn dochter geprikt door een bij, maar dan kwam omdat ze op een bij stapte toen ze met haar blote voeten door het gras liep. Dat kán gebeuren.’

Er wordt steeds meer aandacht gevraagd voor de zorgwekkende afname van het aantal insecten wereldwijd. In Nederland gaat het er vergeleken met het wereldwijde gemiddelde nog slechter aan toe. Is dat een drijfveer voor Patrick om bijen houden? Patrick: ‘In eerste instantie was dat het niet, maar door ermee bezig te zijn word ik me wel steeds meer bewust van hoe belangrijk insecten zijn voor de voedselproductie. Zij bevruchten de planten. Zonder bijen geen fruit en groente. Het maakt je wel bewust dat je in je tuin planten moet zetten waar insecten op af komen.’

Behalve de Bijen Ambassade en de bijenkasten van Patrick en Willemijn zijn er in het Máximapark ook bijenkasten in de Vlinderhof en in de Buitenhof. En verderop ook in het Willem-Alexanderpark boven de snelweg. In en om de stad Utrecht zijn trouwens honderden imkers. De BijenhoudersVereniging Utrecht heeft in Utrecht (stad en omgeving) ruim 100 leden, en er zijn ook verenigingen in Houten, IJsselstein, Loenen aan de Vecht. Het precieze aantal imkers en bijenkasten is niet bekend, want het is in Nederland (nog) niet verplicht voor imkers zich te registreren. Patrick: ‘Laatst was in het nieuws dat Amsterdam het aantal bijenkasten in de stad wil registreren. Het idee leeft dat wilde bijen de dupe zijn als er veel kasten met honingbijen zijn. Er is één soort honingbij in Nederland (waarvan de zwarte bij een ondersoort is) en ca. 350 soorten wilde bijen. De honingbijen leven in een volk van 20.000 tot 50.000 bijen in één kast, de wilde bijen leven meestal solitair in bijenhotels of onder de grond.’

De Bijen Ambassade staat er nu een paar maanden. Wat kunnen we ervan verwachten? Patrick: ‘Het project is nog maar net geopend. We moeten eerst kijken hoe het aanslaat. Ik vind het hartstikke leuk, deze locatie. Ik ben er heel trots op dat ik het mag doen. Er zijn altijd mensen die langslopen en dingen vragen. Het is de bedoeling dat er komend voorjaar mensen uitgenodigd worden om bij de inspectie van de bijenkast aanwezig te zijn.’

Tekst: Lucie Th. Vermij